Trzebnica. 10 lat Pomnika Historii

4 lipca 2014 r. Rozporządzeniem Prezydenta RP zespół dawnego opactwa cysterek
w Trzebnicy został uznany za Pomnik Historii.

W skład Zespołu dawnego opactwa cysterek w Trzebnicy wchodzi romański, zbarokizowany kościół parafialny pw. św. Bartłomieja Apostoła i św. Jadwigi, późnobarokowy klasztor oraz teren na którym znajdują się IX i XX wieczne budynki pomocnicze związane m. in. z funkcją szpitalną obiektu.

Klasztor trzebnicki, ufundowany w 1202 r. przez księcia wrocławskiego Henryka Brodatego i jego żonę – Jadwigę, był pierwszym żeńskim konwentem cysterskim na ziemiach polskich, a jednocześnie jedyną w ówczesnej Europie wielką bazyliką zbudowaną dla cysterek. Opactwo to miało szczególne znaczenie dla historii zarówno Śląska, jak i całej Polski. Dziś należy do najważniejszych zabytków Dolnego Śląska, jednym z kilku mauzoleów Piastów Śląskich oraz jednym ze 127 Pomników Historii w Polsce.

W klasztorze trzebnickim ostanie lata swojego życia spędziła księżna Jadwiga Śląska, tu zmarła w 1243 r. Tuż po kanonizacji św. Jadwigi, w 1267 r. przy klasztorze została wzniesiona gotycka kaplica, ufundowana przez jej córkę ksienię Gertrudę oraz wnuka Władysława księcia wrocławskiego  arcybiskupa Salzburga, w której złożono ciało Świętej.   

Siedzibę cysterek trzebnickich kilkakrotnie trawiły pożary oraz niszczyły wojny (wojna trzydziestoletnia) i najazdy (m.in.  husyckie w 1432 r.).

W 1810 r. klasztor, znajdujący się wówczas na ziemiach pruskich, uległ sekularyzacji. Cenny księgozbiór oraz wyposażenie wywiezione zostało do Wrocławia. W 1818 r. kościół klasztorny stał się parafialnym, a klasztor przez kolejne 50 lat pełnił różne funkcje, m. innymi obozu jenieckiego, szpitala wojskowego oraz przędzalni wełny. 

W 1861 roku do zniszczonego klasztoru przybyły trzy pierwsze siostry boromeuszki. W 1870 r. właścicielami części klasztoru stali się joannici, a w 1889 r. – siostry boromeuszki. Oba zakony urządziły w swych częściach szpitale. W 1890 r. Rycerze Maltańscy przekazali swój udział boromeuszkom. Siostry prowadziły szpital w klasztorze, nieprzerwanie, do 1947 roku, tj. do czasu przejęcia przez Państwo Polskie.

To właśnie w tym szpitalu, 21 października 1971 r., została wykonana pierwsza w Polsce i w Europie udana operacja replantacji ręki. Pod koniec lat 80. XX w., z powodu zachwiania gospodarki wodnej spowodowanej zlikwidowaniem stawów znajdujących się w sąsiedztwie klasztoru, osiadło południowe skrzydło, w którym mieścił się szpital. Placówkę przeniesiono do nowo wniesionych obiektów przy ul. Prusickiej, a siostry  z pomocą dobrodziejów ratowały klasztor przed grożącą mu katastrofą budowlaną. Południowe skrzydło klasztoru i przyległe części skrzydła zachodniego i wschodniego zostało posadowione na 600 palach cementowo-piaskowych o średnicy 80 cm i długości 16 m.

Po zakończeniu prac stabilizacyjnych siostry wykonały remont zniszczonych pomieszczeń poszpitalnych i w 1995 r. otworzyły Zakład Opiekuńczo-Leczniczy dla Dorosłych, który prowadzą do dzisiaj.

Kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła i  św. Jadwigi w 1943 r. podniesiono do rangi Bazyliki Mniejszej. Od 1945 r. Bazyliką opiekują się Księża Salwatorianie, a w 2007 r. erygowano w Trzebnicy Międzynarodowe Sanktuarium św. Jadwigi Śląskiej.
W klasztorze oraz w budynkach pomocniczych siostry boromeuszki już ponad 160 lat prowadzą dzieła miłosierdzia oraz wykonują konieczne prace remontowe. W 2011 r. została powołana Fundacja dla Ratowania Klasztoru św. Jadwigi Śląskiej „By służyć”, wspierająca remonty klasztoru (m.in. remont dachu o powierzchni 1,1 ha rozłożony na XII etapów) oraz animująca wydarzenia kulturalne, naukowe, edukacyjne i społeczne w klasztorze (m.in. wystawy artystyczne, koncerty, sympozja i warsztaty).
Serdecznie zapraszamy do odwiedzenia dawnego opactwa cysterek w Trzebnicy. Bazylika i klasztor są otwarte dla turystów i pielgrzymów, można je zwiedzać, poznając 800-letnią historię tego miejsca i regionu. W obu obiektach organizowane są wydarzenia kulturalne. W klasztorze działa Kawiarnia „U św. Jadwigi”. Serdecznie zapraszamy do odwiedzenia dawnego opactwa cysterek w Trzebnicy.